European Outdoor Film Tour (EOFT) is weer gaande en Rayu nam een kijkje.
Laven aan prachtige beelden in soms nog onontgonnen gebied, vermakelijk kijken naar outdoorgekkies en avonturenfreaks die onmogelijke stunts uithalen en je verbazen over menselijke capaciteiten. Zo’n 8 films op een avond, veelal speciaal gesneden voor het festival, leveren een bont melange met veel afwisseling van natuur en avontuur. Ik begon de afgelopen jaren wat af te haken na diverse outdoor filmfestivals. Zit ik niet gewoon te kijken naar exorbitant gesponsorde adrenalinegekkies die met hun krankzinnige hobby’s hun leven in de waagschaal leggen voor wat stoere shots en sponsoring waar de natuur soms de grootste prijs voor moet betalen?
Ik gaf het dit jaar weer een kans.
Let op, de onderstaande beschouwingen bevatten onthullingen over de films.
*** spoiler alert ***
North of Nightfall
De keuze is duidelijk; dit is de warming-up: we beginnen met een avonturenfilm. Hoewel je aanvankelijk gepaaid wordt met bijzondere natuurbeelden van Axel Heibergeiland, één van Canada’s Arctische eilanden, zet de zwaar aangezette gitaarmuziek luid in om de spectaculaire mountainbiketrucs te ondersteunen. Het is zo’n film waardoor ik eerder ben afgehaakt van outdoorfilmfestivals, hoewel de makers nog hun best doen om het nut van de film te laten zien; meer bewustzijn voor klimaatverandering, want dat is op het gletsjerrijke eiland goed te merken, zo vertelt Dr. Laura Thomson, de glaciologe. Hoewel het de film wel wat body geeft, blijft het onduidelijk wat je met de informatie moet. Het geeft mij vooral een gevoel dat ze er de documentaire mee willen verantwoorden, maar het blijft toch vooral een stoere jongens-film.
Nog voor het hoogtepunt van de trails gaat het voor één van de mountainbikers akelig mis tijdens één van z’n stunts. Z’n schouder raakt uit de kom, die ter plekke voor de camera er weer ingezet wordt tot afgrijzen van zijn medebikers. Je zou denken dat ze inmiddels wat gewend zijn, zoals ook blijkt uit de humoristische scene van de fysiotherapeut die bezorgd informeert naar hun blessureverleden waarna een lange opsomming volgt. De herhaling van de ongevalbeelden geeft een ‘don’t try this at home’-gevoel en het laat zien dat je kennelijk na zoveel ongevallen nog steeds uit reflex je armen uitstrekt bij een val.
De beelden zijn wel om je aan te vergapen, intense rust, adembenemende beelden van de gletsjers en een inkijk in dit rauwe en onherbergzame gebied is onbevattelijk. Dit laatste wordt meermaals aangestipt middels de gevaren. Een serieus ongeluk gaat een zo’n 12 uur durende vlucht naar het dichtst bijzijnde ziekenhuis vragen.
A to B Rollerski
Interessante aanvulling voor het filmfestival welke laat zien hoe breed het begrip outdoor is, is deze documentaire over de Letse biathlon-atleet Raimonds. Hij besloot in 1988 op rollerski’s zich 6759 kilometer te verplaatsen van de noordgrens van Canada naar de noordgrens van Mexico -“Omdat iedereen van west naar oost ging, besloot ik van noord naar zuid te gaan”- en deed deze exercitie nog eens vrolijk over in 2014. Het levert een veellagig verhaal op, met beelden en flashbacks van Raimonds van 1988, afwisselend met beelden van 2014. Met zijn strijd om deel te nemen aan de Olympische spelen en de daarmee gepaard gaande historische context van Letland, maakt het een prachtige collage van historische beelden. Raimonds bleek juist met zijn vermoeden dat Letland, dat toendertijd nog onderdeel was van de Sovjet Unie, in afzienbare tijd (1991) onafhankelijk zou worden en hij wilde uitkomen voor zijn land en niet de Sovjetunie op de Olympische Spelen. Zijn camper was dan ook bestickerd met “Russia get out of Estland-Letland-Lithuania”
De beelden van 1988 lagen bijna 30 jaar te verstoffen en 2 regisseurs hebben hun handen van het project afgetrokken voordat deze film tot leven kwam, maar het was één van de documentaires die mijn komst naar het festival waard maakte; geen hysterie, geen stoere beelden, geen overvloedige sponsorbeelden. Het ging Raimonds niet om een record of prestatie, hij wilde niet de snelste of de eerste zijn, het was meer een soort van uit de hand gelopen tijdverdrijf. En dat kleurt de film op een positieve wijze. Hij probeert zijn hoofd boven water te houden met wat gesponsorde t-shirts, welke hij nog probeert te slijten aan wat politie-agenten wanneer hij aangehouden wordt. Tel bij dit alles nog de eigenzinnigheid en de droge humor van Raimonds op en je hebt een vermakelijke en educatieve 20 minuten.
The Frenchy
EOFT heeft ook een magazine, waarin je achtergronden van de films kunt lezen.
Voor de nodige humor en verlichting in het hele EOFT-pakket is deze bijna feel good-achtige docu. 8 minuten lang krijg je een inzicht in het leven van een 82-jarige mountainbiker en skiër, die een bijna ongeloofwaardig optimisme voor het leven heeft. En minstens zo onvoorstelbaar is zijn levensloop, waarin hij “23, misschien 24” keer door het oog van de naald van het leven is gekropen: we krijgen ze als kijker niet allemaal te horen, maar de keren dat hij aan de dood is ontsnapt zijn al indrukwekkend genoeg. Soms met een dosis geluk, soms met hulp van een toevallige passant, soms door zijn eigen geestdrift. Na een hartaanval besluit hij te stoppen met roken en te verhuizen naar de bergen, waar hij gaat mountainbiken en skiën. Aan een lange rits medailles kunnen we aflezen dat hij dat niet onverdienstelijk doet.
De film was niet helemaal mijn smaak – ik dacht vooral 8 minuten lang ‘Kan iemand deze man voor zichzelf in bescherming nemen?’, hoewel het duidelijk mogen zijn, gezien zijn leeftijd, dat hij dát kennelijk geenszins nodig heeft. Dat het leven iets complexer in elkaar zit dan ‘dat je je leeftijd niet als excuus zou moeten gebruiken’, moet je even voor lief nemen; inspirerend is het desalniettemin. “There is no fountain of youth”, maar blijven bewegen, veel kussen en blijmoedigheid lijken in ieder geval een goed recept voor vrolijke ouderdom, als we The Frenchy mogen geloven.
8000+
Zei ik zoiets als ‘prachtige beelden in soms nog onontgonnen gebied, vermakelijk kijken naar outdoorgekkies en avonturenfreaks die onmogelijke stunts uithalen en je verbazen over menselijke capaciteiten’? Deze docu heeft ze allemaal. Franse paraglider Antoine Girard heeft zich voorgenomen om over de Broad Peak (8051 meter) in de Karakoram, Pakistan te vliegen. Hij is volhardend, want na 2 mislukte pogingen mogen we nu naar zijn derde poging kijken. Als het hem lukt, verbreekt hij het record, dat nu met 7740 meter op naam van Brad Sander staat. Maar dat record was niet het motief. “Nummers zijn maar nummers. Ik doe dit om mijzelf te leren kennen.” Dat blijft voor mij altijd een intrigerend -en veel gehoord- argument. Moet zoiets op 8000+ meter hoogte? Ik zou denken dat meer over jezelf te weten komen in een situatie waarin je zeker weet dat je hersenen zuurstoftekort hebben een onhandige keuze is. Over nummers gesproken; 35 kilo weegt zijn outillage waar hij 4 weken volledig zelfvoorzienend van leeft, waaronder 7 kilo voor zijn paraglider. Zijn lichaamsgewicht bedroeg 7 kilo minder bij thuiskomst.
Broad Peak ligt vlak in de buurt van K2, welke met 8611 meter na Mount Everest de tweede hoogste berg op de wereld is. Het is één van de pareltjes die we te zien krijgen van zijn sensationele bergpanorama’s waarin Antoine grossiert. Maar naast de prachtige natuurbeelden is er meer dat deze documentaire het kijken waard maakt. Iedereen die al eens in de bergen is geweest, weet hoe onderhevig je bent aan de snel veranderende weersomstandigheden, maar met een paraglider én op 5000-8000 meter hoogte zijn de spelregels nog iets scherper. Ook geeft het een beginnend inzicht in de wet van Archimedes; hoe je middels drijfkracht en thermiek de hoogte in kan, maar ook wat de gevaren van luchtstromen zijn wanneer je op zulke extreme hoogtes bent. Dat hij allesbehalve in een rechte lijn naar boven dreef, laat zijn warrige GPS-track goed zien.
Lukt het hem? Ja, en daarmee heeft hij het record op 8157 meter weten te zetten, zonder zuurstof. Dat laatste blijft een beetje lastig aan te nemen; hij geeft aan dat hij een zuurstoffles bij zich heeft, maar dat deze stuk is gegaan. Wel zie je hem continu met een zuurstofslang aan zijn neus vliegen; waarom is dat nog nodig als het stuk is? Maakt dat uit? Voor recordbeproevers allicht, voor de kijker geenszins, de prestatie -ook mét zuurstof- is indrukwekkend. Wat wel zorgelijk is -ondanks zijn beginnende symptomen van hoogteziekte- is zijn concluderende reactie dat hij kennelijk geen zuurstof nodig heeft voor zulke ondernemingen en de volgende keer hier op gewicht kan besparen. Dat is argeloos; zijn succesvolle poging is geen garantie voor toekomstige hoogte-exercities. Het lijkt me verstandiger dat hij de volgende keer zijn tablet thuis laat om gewicht te besparen.
Viacruxis
Viacruxis is een verrassende aanvulling op het filmfestival, al ware het alleen al om het gegeven dat het een animatiefilm is. 2 poppetjes beklimmen een berg en beleven klassieke klimmersbeproevingen. Ze komen in een sneeuwstorm, ze slapen op een portaledge, en ze maken foto’s, heel veel foto’s, op jacht naar de ultieme selfie. Was dat ook de reden dat ze uiteindelijk nooit de top bereikt hebben? Een honende knipoog van de maker naar de huidige outdoorbelevingen die minstens Instagram-waardig zouden moeten zijn lijkt het in ieder geval.
Bijzonder knap gemaakt is deze stop motion-film vol bekende klimmers details, zoals de pikhouwelen, stijgijzers en miniatuurgasbrander. Het geeft je het gevoel alsof je in een kijkdoos kijkt, maar dan met bewegend beeld. Dat bewegende beeld wordt overigens gecreëerd door 25 frames per seconde te schieten, terwijl de poppetjes steeds handmatig in een andere positie worden gezet. Een behoorlijk tijdrovende klus dus. Maar het heeft een prachtige, vermakelijke en adrenalineluwe 8 minuten opgeleverd welke een inzicht geven in het klassieke klimmersbestaan.
Mbuzi Dume – Strong goat
Hij heeft maar liefst 10 paar rubbervoetjes voor z’n krukken nodig voor deze tocht.
Als hiker was ik erg benieuwd naar deze documentaire: kun je op één been de Kilimanjaro beklimmen? Hoe is dat? Waar loop je tegenaan? Zonder iets af te willen doen aan het verhaal – het blijft een bijzondere prestatie – bleef ik echter vooral met veel vragen achter en de documentaire bleek niet echt de diepte in te kunnen gaan. Wellicht zijn 12 minuten daarvoor ook niet toereikend, maar het hinkelde nu van de achtergrond van Tom’s verloren been (botkanker op zijn achtste) en de er mee gepaard gaande afwijkende opgroeifase naar de klimtocht op 1 been naar de Kilimanjaro. En het is juist dit laatste wat de documentaire zo bijzonder maakt. Maar vragen zoals “Heeft hij ook een beenprothese?”, “En als dat zo is, wat is de overweging voor krukken?”, “Wat zijn vooral de moeilijkheden van hoogtemeters en krukken?”, “Hoe zijn zijn handen, armen er aan toe?”, Tom bleef niet vrijgewaard van hoogteziekte, maar “Heb je meer kans op hoogteziekte als je op krukken loopt?”, “Is kamperen lastiger?” blijven allemaal onbeantwoord. Wel wordt duidelijk dat hij geen ervaring heeft met outdoor en dat hij nog nooit hoger dan 1000 meter is geweest. Dat moet kennelijk de prestatie kracht bij zetten, maar ik word alleen maar verdrietig van zo’n voorbereiding; het heeft een zweem van “als ik het kan, kan jij het ook”, maar dat is pertinent onjuist en zeker geen boodschap die je in een outdoorsituatie zou moeten willen verkondigen.
Interessant is dat Tom besloten heeft zijn dokter, degene die 23 jaar eerder zijn leven heeft gered met de amputatie, mee te nemen op deze tocht. Ook dit is een bijzondere verhaallijn, die eveneens onvoldoende tijd heeft om uitgediept te worden. We zien korte scenes waarin deze arts het zelf ook zwaar heeft en besluit op summit day de tocht naar de top aan hem voorbij te laten gaan. Hij is mentaal niet zo sterk als Tom concludeert hij berustend. Als het niet voor Tom was, hoefde hij de berg niet zo nodig op.
Mocht je ambities hebben voor de Kilimanjaro, dan is het zeker de moeite waard om deze sfeerbeleving te bekijken, inclusief het vrolijke gezang van de gidsen die geen seconde van Tom ‘s zijde wijken en hem gebroederlijk de laatste tientallen meters naar boven weten te loodsen wanneer hij meermaals op het punt staat op te geven. Maar Tom haalt emotioneel de top (5895 meter) en beleeft een indrukwekkende zonsopkomst.
Je kan Tom volgen op zijn YouTube-kanaal:
https://www.youtube.com/user/morrreeesteeehh/videos
The A.O.
Een bekende in de klimscene is Adam Ondra, een 25-jarige Tjech, die inmiddels behoorlijk wat bijzondere klimprestaties bij elkaar verzameld heeft. Eén daarvan is de route die hij zelf heeft bepaald en gaat proberen, genoemd Silence. Het is dermate complex dat hij het aangemeld heeft als een 9c, de moeilijkste klimroute tot nu toe in de wereld. Een summiere uitleg van de classificaties van klimroutes wordt in de film gegeven. De route bevindt zich in een grot in Flatanger, Noorwegen. Het kost Adam uiteindelijk 4 jaar om ‘m te completeren, en het zijn deze 4 jaren waar we een inkijkje in krijgen: een relaas vol training, falen, fysiotherapeuten, nieuwe tactieken, visualisaties, geblinddoekt klimmen, creativiteit en fysieke versus mentale schermutselingen aan de wand. Het is deze caleidoscopische aaneenrijging die een bijzondere documentaire oplevert.
Hoe leer je een nieuwe klimroute? De kracht van herhaling doet een groot deel van het werk, om zo een specifieke beweging te blijven bijslijpen, om te perfectioneren. Adam besluit de volledige route na te bouwen in zijn klimhal. Maar voor een extreme situatie, zoals een 9c-route, gaat herhaling niet meer afdoende zijn. Via een fysiotherapeut leert hij specifieke delen van zijn lichaam in te zetten tijdens de route, bijvoorbeeld hoe hij zijn kuit kan inzetten in een extreme ‘kneebar’ tegen de rots, om zo een rustpauze voor zijn armen en vingers in te lassen tijdens de route. Minstens zo interessant is dat dezelfde fysiotherapeut aanraadt om te visualiseren, en zo gaat Adam urenlang de route liggend op zijn rug ‘klimmen’; volledige focus op de benodigde spiergroep voor iedere minutieus uitgevoerde beweging over iedere millimeter van de route.
Het interessante is echter dat we een brein hebben om te bewegen. Ons brein is in eerste plaats vooral een expert in het oplossen van beweegpuzzels, en klimmen tegen een rotswand is een sublieme beweegpuzzel, die Adam tot een kunst verheven heeft. Na een complexe overgang op de route waar hij keer op keer op faalt, besluit hij dat deel onderste boven te benaderen.
Adam spreekt over ‘in the zone’ zijn; hoe hij het klimmen als gewoonte geautomatiseerd heeft, dat hij inmiddels zoveel ervaring heeft dat hij “zijn brein kan uitschakelen, zodat zijn intuïtie het overneemt om de beweging te maken én de juiste beslissing te nemen”. Maar feitelijk is het breintraining in zuivere vorm en de visualisaties hielpen Adam om snel en nauwkeurig te zijn, zonder overbelasting. Het is geen kwestie van ‘mind over matter’ die zorgt voor winnaars, maar het is een solide geïntegreerd systeem welke zorgt voor buitengewone prestaties. En hoewel Adam zich hierover af en toe wat ongelukkig uitdrukt, heeft hij het spel feilloos door. En dat is wat de documentaire het kijken waard maakt.
Frozen Mind
Als afsluiter kijken we naar een conventioneel avonturenfilmpje; beelden van 2 onbesuisde snowboarders, Victor de le Rue en Pierre Hourticq, in Chamonix met hun snowboards stuivend van lange maagdelijk witte afdalingen met hun ijsbijlen in hun handen. Een no-brainer, een finisher om de kijkers weer naar buiten te krijgen en in ieder geval de wintersporter weer lekker te maken voor het opkomende seizoen. Geen specifieke verhaallijn maar vooral mooie plaatjes.
Ook naar buiten kijken vanuit een luie stoel?
Er is een hele goede reden om naar een outdoorfilmfestival te gaan, en dat is dat je de kans krijgt om op groot scherm overweldigende natuurbeelden te kijken van onontgonnen en bijzondere gebieden in de wereld. European Outdoor Film Tour (EOFT) is met 350 evenementen in 15 landen het grootste outdoor en avonturen filmfestival en is inmiddels al 18 jaar aan het touren. Je kan de komende dagen in Nederland nog naar Den Haag (28 oktober), Rotterdam (29 oktober) en Enschede (30 oktober).
Er zijn meer outdoor filmfestivals. In november gaat Reel Rock van start met films over bergen, klimmen en hoogtemeters. Vanaf maart 2019 is de Ocean Film Tour gaande, waarvan de outdoorfilms in het teken van water staan. In februari 2019 start BANFF-filmfestival, maar daarvoor zul je vooralsnog over de grens naar Duitsland moeten. Kijk voor alle festivals op: https://outdoor-ticket.net/nl/